Lato w Pograniczu to ogrom zdarzeń - codziennie, przez całe wakacje. To koncerty, warsztaty, wystawy, spotkania z ciekawymi ludźmi (program - niżej). Co kilka dni przestrzeń Białej Synagogi wypełniają dźwięki, które kiedyś wygrywali żydowscy muzykanci, a dziś ich dziedzictwo muzyczne przypomina młode pokolenie sejnian pod wodzą Wojciecha Szroedera. Orkiestra Klezmerska Teatru Sejneńskiego to dziś świetny zespół, zapraszany na różne festiwale, który do tańca porwać potrafi, i do zadumy skłonić też. Ich koncerty odbywają się w synagodze praktycznie przez całe wakacje - w każdy wtorek, czwartek i sobotę, o godz. 20.

[Tu akurat uchwyceni w innej przestrzeni:]



Sejneńscy klezmerzy współpracują ze znakomitymi muzykami, m.in. Mikołajem Trzaską. I to właśnie ten jeden z najbardziej znanych polskich twórców muzyki improwizowanej, saksofonista Mikołaj Trzaska będzie gościem ekipy Ośrodka Pogranicze pod koniec lipca.

Wtedy w Sejnach będzie mieć miejsce wydarzenie szczególne - premierowy koncert muzyki do filmu "Wołyń" Wojciecha Smarzowskiego, komponowanej właśnie przez Trzaskę. Artysta jest autorem ścieżki dźwiękowej do tego oczekiwanego filmu o bolesnym wątku polskiej historii - rzezi wołyńskiej. Przy jej tworzeniu współpracował m.in. z kontrabasistą Jackiem Mazurkiewiczem, badaczką muzyki wiejskiej Maniuchą Bikont, przy której pomocy rekonstruował pieśni wołyńskie śpiewane przez Polaków i Ukraińców. Do nagrań zaprosił też właśnie członków Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego. W jednym z wywiadów mówił o nich: - To muzycy, którzy perfekcyjnie znają się na emocji.

Lepszej rekomendacji nie trzeba.



Śpiewy, granie i opowieści

Muzyki do filmu "Wołyń" posłuchać będzie można w ramach cyklu koncertów Sejneńskiej Spółdzielni Jazzowej, która ma ciekawy program i co kilka dni do dawnej jesziwy (budynek naprzeciw synagogi) zaprasza artystów nieoczywistych, realizujących różnorodne projekty muzyczne. Jeszcze w piątek (15.07) wystąpi tam niezwykły duet: gitarzysta Raphael Rogiński i śpiewaczka Genowefa Lenarcik z koncertem "Żywizna". Rogiński to wieloletni współpracownik Pogranicza, jeden z grupy mistrzów prowadzących zajęcia w ramach Sejneńskiej Spółdzielni Jazzowej. Genowefa Lenarcik to śpiewaczka i córka wielkiego przedstawiciela folkloru Kurpiów Stanisława Brzozowego. Wspólnie korzystają z tradycji śpiewów leśnych Puszczy Zielonej, łącząc lirykę tradycyjnych śpiewów kurpiowskich ze współczesną gitarą.

Wśród gości SSJ są też m.in. Hubert Zelmer, Kamil Szuszkiewicz, Jerzy Rogiewicz, Dj Lenar. Wszystkie koncerty rozpoczynać się będą zazwyczaj o godz. 20, bilety kosztują 20 i 25 zł.

Ciekawy jest program spotkań autorskich w Kawiarni o Porcelanie we Dworze w Krasnogrudzie. Pogranicznicy zaproszą m.in. Jarosława Mikołajewskiego (poeta, dziennikarz, autor m.in. książki "Wielki przypływ" o mieszkańcach włoskiej wyspy Lampedusa, którzy musieli się zmierzyć z dramatem uchodźców u swych brzegów), Marci Shore i Timothy Snydera (małżeństwo znakomitych amerykańskich historyków, badaczy historii Europy Środkowej i Wschodniej), Przemysławem Czaplińskim (krytyk literacki), Olą Hnatiuk (ukrainistką, której książka "Odwaga i strach" opowiada o życiu polskiej, żydowskiej i ukraińskiej inteligencji we Lwowie za czasów okupacji). Spotkania zazwyczaj rozpoczynać się będą o godz. 19, wstęp wolny.

Most i konstelacje

Lato w Pograniczu to też ciekawe warsztaty Pogranicza prowadzone przez samych "Pograniczników" - Krzysztofa Czyżewskiego, Małgorzaty Sporek-Czyżewskiej, Bożeny Szroeder. Prawdziwi fachowcy, ludzie z olbrzymią pasją, zarażający nią innych, opowiadają o swojej pracy związanej z rozmaitymi projektami, m.in. o tym z ostatniego roku - "Niewidzialny most". To działanie, które ma wymiar duchowy i fizyczny (instalacje, wystawa i widowisko).

- Jego budulcem jest wiedza i doświadczenie zebrane przez nas na różnych pograniczach świata. Interesuje nas "Niewidzialny most", a więc to, co w przejściu na drugi brzeg związane jest z gościnnością, lękiem, uprzedzeniem, ryzykiem, pamięcią i miłością. Interesują nas więzi człowieka z człowiekiem, z naturą, z Innym. Budowniczy mostu jest rzemieślnikiem zgłębiającym sztukę życia razem różnych ludzi. Być może jest to najważniejsza umiejętność życiowa w naszym wielokulturowym świecie - mówił nam Krzysztof Czyżewski. To dla jej poznawania Ośrodek Pogranicze zorganizował w ub.r. całą Wioskę Budowniczych Mostów, czyli konstelację pracowni poświęconych tworzeniu różnorodnych elementów mostów.

Na finał tegorocznego Lata w Pograniczu - 22 sierpnia - w Krasnogrudzie zobaczyć będzie można widowisko z cyklu "Misterium Mostu" - w krasnogrudzkim amfiteatrze, po zmroku).

Miłosz wiecznie żywy

Wcześniej jeszcze zaś - 14 sierpnia - "Pamiętanie Miłosza" - spotkanie artystyczno-literackie, w ramach którego w Krasnogrudzie, wielkiego poetę wspominają jego przyjaciele i wielbiciele. Stała i szczególna jest data - 14 sierpnia, rocznica śmierci poety, szczególne też miejsce.

Ćwierć wieku temu Czesław Miłosz spacerował z ekipą Pogranicza po zarośniętej Krasnogrudzie, miejscu, w którym spędzał wczesną młodość. Chciał, by dwór nie zamienił się w martwe muzeum, a w żywe miejsce dialogu. I tak się stało - dziś funkcjonuje tu Międzynarodowe Centrum Dialogu. To urokliwe miejsce na pograniczu polsko-litewskim gdzie wszystkie myśli kierują się ku poecie i bliskim mu ideom - budowania "Europy mostów". Te same idee od prawie trzech dekad przyświecają ekipie Ośrodka Pogranicze, w pobliskich Sejnach działających na rzecz tolerancji i szacunku dla Innego. I to właśnie dzięki cierpliwości i niezmordowanej pracy "Pograniczników" pod wodzą Krzysztofa Czyżewskiego i po wieloletnich staraniach o pieniądze na rewitalizację dworu w Krasnogrudzie, kilka lat temu otwarta została nowatorska placówka dedykowana badaniu i praktykowania dialogu na różnych pograniczach świata.

Dziś wszyscy, którzy trafią do tego zagubionego wśród wzgórz i jezior miejsca przemierzają ścieżki w krasnogrudzkim parku, które przed wojną wydeptywał młody Miłosz. Gdy przyjeżdżał do majątku ciotek ze strony matki na wakacje, wędrował po malowniczej okolicy, przeżywał młodzieńcze emocje, powracające później w jego wierszach. W ponad pół wieku od tamtego czasu, w 1989 roku przyjechał tu po raz pierwszy od emigracji. Spacerował z Krzysztofem Czyżewskim, szefem Ośrodka Pogranicze, rozmawiali o przyszłości tego miejsca. Tradycyjne muzeum nie wchodziło w grę, chodziło o miejsce, w którym jedni będą uczyć drugich praktyki budowania mostów między ludźmi i kulturami - a do tego "Pogranicznicy" nadają się idealnie. Poeta dał swe "błogosławieństwo". Dla ekipy z Sejn zaczęła się długa droga pod górkę, ale w końcu się udało. Gdy w 2010 roku, w lipcu rzęsisty deszcz chrzcił murowanie kamienia węgielnego pod odbudowywany dwór w Krasnogrudzie, Czyżewski mówił: - Wyjedziecie stąd z kurzem na butach i w zmoczonej odzieży, ale mam nadzieję, że z obrazem Międzynarodowego Centrum Dialogu w oczach, a za rok spotkamy się na jego otwarciu.

I tak się stało: 30 czerwca 2011. Czas był szczególny, łączący cztery wydarzenia: otwarcie centrum, 100-lecie urodzin noblisty, przeddzień polskiej prezydencji w Unii Europejskiej, a do tego jeszcze pierwszy dzień trzydniowej Europejskiej Agory, która otwierała krajowy program kulturalny polskiego przewodnictwa w Radzie UE.