reżyseria Maria Zmarz-Koczanowicz, scenariusz Agata Tuszyńska. Komentarz i wprowadzenie: Małgorzata Sporek-Czyżewska. Międzynarodowe Centrum Dialogu w Krasnogrudzie

Kim jest Wiera Gran, żydowska pieśniarka przedwojennej Warszawy, a potem getta? Ofiarą wojny czy może ofiarą samej siebie i własnego lęku? Niesłusznie skrzywdzoną pomówieniem kobietę czy człowiekiem ratującym życie? 

Miała niewiele ponad dwadzieścia lat, gdy stała się sensacją kawiarni Paradis. Od wiosny 1942 śpiewała swoje piosenki o miłości w kawiarni Sztuka w warszawskim getcie. Nazwano ją wtedy Wiera Magnes, na jej występy przychodzono tłumnie, także z aryjskiej strony.

Przeżyła okupację jako jedyna ze swojej rodziny. 8 maja 1945, gdy świętowano wyzwolenie siedziała w więzieniu oskarżona o kolaborację. Zarzuty formułowano rόżnie: wspόłpraca z gestapo lub utrzymywanie stosunkόw z osobami wspόłpracującymi z gestapo, głόwnie niechlubną „trzynastką” – agenturą gestapo w warszawskim getcie. Pierwsze dochodzenie umorzono w ciągu kilku miesięcy - „wobec braku cech przestępstwa”.

Sąd koleżeński ZASP-u uznał jej zachowanie podczas okupacji niemieckiej jako bez zarzutu. Komisja Weryfikacyjna Związku Zawodowego Muzykόw stwierdziła w kwietniu 1946, że Wiera Gran „nie uchybiła w niczym honorowi Polki”, wobec czego posiada pełne prawo do wykonywania zawodu. Prόbowała śpiewać.

Sprawą zajął się pόźniej Sąd Obywatelski przy Centralnym Komitecie Żydόw Polskich. Po pόłtora roku przesłuchań świadkόw, w styczniu 1949 ogłosił wyrok uniewinniający. Nie udowodniono stawianych pieśniarce zarzutόw. Plotki i pomόwienia nie ucichły jednak. W 1950 roku Wiera Gran wyemigrowała do Izraela.

Piętno „kolaborantki” i „gestapowskiej kurwy” ścigało ją przez całe życie, wszędzie gdzie występowała. Tak w Izraelu, jak później w Wenezueli i we Francji, gdzie osiadła na stale. Na ile na nie zasłużyła? Rozpowszechniane informacje przekazywane były z ust do ust. Czy był ktoś kto znał prawdę?

Całe życie Wiery Gran było prόbą oczyszczenia się i walki o własne dobre imię.          

Autorki pokazują zmagania z prawdą, dwuznaczność wyborόw, łatwość rzucania oskarżeń i niemożność uwolnienia się od nich. Podejmują wspόłczesną rozmowę o moralności, paradoksalnie bliską dyskusjom lustracyjnym naszych czasόw.

AUTORZY FILMU: 

Rok produkcji: 2011

Reżyseria: Maria Zmarz-Koczanowicz

Scenariusz: Agata Tuszyńska

Zdjęcia: Ita Zbroniec-Zajt

Montaż: Grażyna Gradoń

Producent: Agnieszka Traczewska

Kierownik produkcji: Michał Białożej/Ewa Podgórska

Produkcja: Studio Filmowe Largo/PISF/TVP/IAM