2.12.2020 - gościem była Agnieszka Foryś, polonistka z krakowskiego liceum nr 7, zajęcia dwuczęściowe

 

Dzisiejsze zajęcia nosiły tytuł "Zaczytani w Miłoszu. Rozmowy wokół wybranych wierszy Czesława Miłosza." Podczas dwuczęściowych zajęc nasza dzisiejsza Mistrzyni zaprosiła młodzież do "kreatywnego czytania wiersza". Wybrała utwór "W czarnej rozpaczy" z tomu "To". Na wstępie młodzi otrzymali wiersz, którego kolejne wersy opatrzone były kolorami.

 

Prowadząca: Agnieszka Foryś

Uczniowie: Klasa 8A

Termin: 2.12.2020r., godz. 9.50 – 11.30.

Miejsce: platforma edukacyjna TEAMS

 

1.      Celami spotkania:

- rozmowa o poezji i wokół poezji; rozmowa o nas, dzięki słowom, pojęciom, metaforom, które podpowiada poezja;

- próba zdefiniowania „rozpaczy”, „nadziei”, „hipokryzji”, „dzielności”; pytanie o modus vivendi; próba poszukiwania odpowiedzi na pytanie: na czym polega dzielność człowieka?;

- zaproszenie do spojrzenia w intymne zakątki duszy człowieczej, uwrażliwienie na kruchość, delikatność, podatność na ból tejże duszy;

- uwrażliwienie na intencję autora zapisaną w konstrukcji tomu poezji; zaprezentowanie przykładu dialogu między utworami jednego autora;

- zaproszenie do kreatywnego czytania poezji;

- rozwijanie wyobraźni językowej;

- ośmielanie do kreatywności w przestrzeni ustanawiania znaczeń i sensu za pomocą łączenia słów podpowiedzianych.

2.      Pomysł na spotkanie:

- odsłona I: rozmowy wokół utworów Czesława Miłosza;

- przerwa 10 - minutowa;

- odsłona II: praca w grupach – tworzenie własnych tekstów z rozsypanki słów.

3.      Specyfika spotkania:

- ze względu na warunki pandemii spotkanie planowane jest online na platformie edukacyjnej TEAMS;

- uczniowie słyszą i widzą prowadzącą; materiały, przygotowane wcześniej, mają udostępniane na ekranie; po zakończonym spotkaniu materiały zostaną umieszczone w Plikach;

- prowadząca nie zna grupy – nigdy wcześniej nie spotkała się z klasą;

- dla prowadzącej kontakt ogranicza się do kontaktu głosowego – prowadząca jedynie słyszy uczniów (uczniowie mają prawo do wyłącznej kamerki); brak kontaktu wzrokowego, brak możliwości zobaczenia ciała drugiego człowieka: jego twarzy, mimiki, gestów, reakcji na kolejne momenty w dynamice spotkania, jest poważnym ograniczeniem przy podjętej próbie uczenia przez przeżywanie;

- dodatkową okolicznością, na którą należy wziąć poprawkę, są ewentualne problemy techniczne, które emocjonalnie rozstrajają wszystkich uczestników spotkania i mogą rozbić budowany tok myślenia i przeżywania;

- dla usprawnienia komunikacji prowadząca przygotowała wcześniej karteczki z imionami i nazwiskami uczniów, by zadając pytanie, mogła wskazać osobę proszoną o zabranie głosu.

4.      Kolejne kroki:

KROK I

↓

 „epitet kolorystyczny”, czyli? → pytanie o epitet kolorystyczny, prośba o podanie przykładu → w sytuacji braku odpowiedzi głośna lektura fragmentu „Inwokacji” z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza:

„Tymczasem przenoś moję duszę utęsknioną

Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,

Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych;

Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem,

Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem;

Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała,

Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała,

A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą

Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą.”

→ czytająca intonacją zaznacza epitety kolorystyczne, które następnie kataloguje w zapisie na czacie → wybór lektury wynika z kanonu lektur szkolnych: „Inwokacja” jest genialnym przykładem poetyckiego malowania słowami, na tym przykładzie zatem łatwo wyjaśnić czym jest epitet kolorystyczny, a młodzież, znająca „Pana Tadeusza”, łatwiej przyswoi nową informację, kojarząc ją ze znanym tekstem (tzw. efekt kuli śniegowej).

KROK II

↓

wyrazić swój nastrój – kolorem → prośba do uczniów: zastanów się, jakim kolorem nazwiesz swój dzisiejszy nastrój → kilka wylosowanych osób poproszonych o odpowiedź, bez uzasadniania wyboru koloru → próba pomyślenia o sobie z uważnością, skoncentrowania się na sobie, odczytania siebie.

KROK III

↓

odczytać z koloru nastrój drugiego człowieka → prośba do uczniów: odszyfruj nastrój koleżanki / kolegi na podstawie wskazanego koloru → próba spojrzenia z uważnością na drugiego, odczytania sygnałów drugiego człowieka, próba myślenia metaforą.

KROK IV

↓

nie  przestraszyć się czarnej rozpaczy → prośba do uczniów: swoimi słowami wyjaśnij czym jest rozpacz, czym jest czerń, dlaczego rozpacz jest czarna? → próba rozbicia frazeologizmu, by pogłębić interpretację znaczeń niesionych przez słowa, próba oswojenia się ze słowem, które, odczytane na serio, może budzić lęk → po odniesieniu się do wypowiedzi uczniów propozycja spojrzenia na „rozpacz” z perspektywy filozoficznej → rozpacz jako bycie w czasie zamkniętym, który nie otwiera żadnej perspektywy przyszłości, albo tylko perspektywę destrukcji, rozpacz jako uznanie konieczności niszczącej → w kontekście tak rozumianej rozpaczy propozycja rozumienia nadziei jako ufności, że istnieje możliwość twórczej przemiany, że czas nie jest zamknięty → zaproponowanie myślenia w paradygmacie filozoficznych rozstrzygnięć prowadzi do nastrojenia młodzieży na głębsze poszukiwanie znaczeń i sensów, co jest niezbywalną umiejętnością w spotkaniu z poezją.

KROK V

↓

czarna rozpacz a szare zwątpienie – czy mają coś wspólnego? → powrót do myślenia za pomocą epitetu kolorystycznego odczytywanego na poziomie znaczeń metaforycznych → poszukiwanie związku między słowami, pojęciami, koncepcjami, które zaszyfrowane są w sposobie ich ustawienia → przygotowanie do poszukiwania związku między utworami tego samego autora.

KROK VI

↓

w świecie wyznań poetyckich Miłosza → lektura wierszy „W czarnej rozpaczy”, „Przykład” oraz prozy poetyckiej „Obudzony” wg wcześniej przygotowanej mapy tekstów → za pomocą kolorów podkreślone są wybrane wątki, których interpretacja prowadzi w świat intymny poety → wątki analogiczne w wierszach zaznaczone są tym samym kolorem, co pozwala przeczytać obydwa teksty pomijając porządek linearny → dobór tekstów dyktowany zasadą dialogu między utworami, zaplanowanego przez poetę, czyli i autora kompozycji tomu → próba uwrażliwienia młodzieży na nieprzypadkowość konstrukcji, struktury poezji → interpretacja prowadzi w stronę samodzielnego poszukiwania odpowiedzi na pytanie, które postawił poeta → skoro jednak sam poeta udziela odpowiedzi, to jego głos staje się równoprawnym głosem w dyskusji.

KROK VII

↓

słowo o nadziei  → kluczowa kwestia rozważana w zaproponowanych wierszach Miłosza to dzielność bycia, dzielność egzystencji, wybór modus vivendi, mądrość życiowa, poszukiwane przykładów i pokrzepień  → dopełnieniem rozważań może być rozmowa z Anną Dymną zatytułowana „O nadziei mimo wszystko”, w której aktorka wspomina swoje rozmowy z Czesławem Miłoszem o mądrości życiowej → propozycja wysłuchania rozmowy opatrzona jest komentarzem „dla zainteresowanych”, zgodnie z zasadą indywidualizacji podejścia do uczniów → link do rozmowy udostępniony uczniom podczas spotkania na czacie i podany w materiałach z zajęć.

KROK VIII

↓

przerwa 10 – minutowa

KROK IX

↓

w poszukiwaniu sensu → pracując w grupach, uczniowie wykonują następujące zadanie: „Z rozsypanki słów podrzuconych, ułóżcie własny wiersz. Nie zmieniajcie formy słów. Nie musicie wykorzystywać wszystkich słów, wystarczy posłużyć się połową z nich. Poszukajcie nowych zestawień, nowych znaczeń, nowych sensów.” → planowany czas wykonania zadania 15 – 20 minut → po wykonaniu zadania zaprezentowanie uczniowskich wierszy → próba wejścia w świat słów, w świat sensów, w świat własnej wyobraźni językowej i własnego światoodczucia → próba rozbudzenia kreatywności poetyckiej uczniów.

 

KROK X

↓

„skarga nie przyda się na nic”  → ostatnie słowa spotkania to cytat z wiersza „Przykład” Czesława Miłosza, potraktowany jako komentarz do spotkania, które, przy współudziale uczniów, urzeczywistniło się → sytuacja udomowienia przez pandemię nastrajać może na nutę skargi, żalu, lamentu, popychać może w stronę szarego zwątpienia i czarnej rozpaczy → pokonywanie przeszkód pozwala zaprzeczyć byciu w czasie zamkniętym, pozwala wierzyć w istnienie możliwości twórczej przemiany, pomaga zachować dzielność → dzielność na własną każdego człowieka.

Tekst: Agnieszka Foryś

CZESŁAW MIŁOSZ

W CZARNEJ ROZPACZY (tom „TO”)

 

W czarnej rozpaczy i w szarym zwątpieniu

Składałem wierszem hołd Niepojętemu

Udając radość, chociaż jej zabrakło,

Bo mnożyć skargi byłoby za łatwo.

 

Co odpowiedzieć, kiedy kto zapyta:

Dzielny był człowiek – czy też hipokryta?

 

↓

jak na pytanie w powyższym wierszu odpowiedział sam poeta? w tomiku „TO” tuż za wierszem „W czarnej rozpaczy” znajduje się wiersz „Przykład”

↓

PRZYKŁAD (tom „TO”)

 

Osiemdziesięcioletnia moja przyjaciółka pisze w pamiętniku:
"nie miałam czasu ani ochoty na zmartwienia".
Jej dobry przykład umacnia mnie.

Wilia błyszczy, księżyc w pełni, za przystanią AZS-u
Kochamy się. I ta chwila nieraz mnie pocieszy,
Choć w moim życiorysie dużo goryczy.


Śpiewać i tańczyć przed obliczem Pana!
Po prostu dlatego, że skarga nie przyda się na nic,
Jak powiada moja dzielna, niepokonana Irena.

 

↓

 

a zaraz za „Przykładem” proza poetycka o nagrodzie, którą otrzymał poeta – za dzielność być może?

 

↓

 

OBUDZONY (tom „TO”)

 

W głębokiej starości, z pogarszającym się zdrowiem, obudziłem się w środku nocy i wtedy tego doznałem. Było to uczucie szczęścia tak olbrzymiego i doskonałego, że w życiu minionym istniały tylko jego zadatki. I to szczęście nie miało żadnych powodów. Nie usuwało świadomości i nie znikała przeszłość, którą w sobie nosiłem razem z moją zgryzotą. Teraz nagle została nagle wyłączona jako potrzebna część całości. Jakby jakiś głos mówił: ,,Nie martw się, wszystko odbyło się tak, jak być musiało, zrobiłeś, co tobie było wyznaczone i nie musisz  już myśleć o rzeczach dawnych". Spokój, który czułem, był spokojem zamknięcia rachunków i łączył się z myślą o śmierci. Szczęście po tej stronie było niby zapowiedź tego samego po drugiej stronie. Zdawałem sobie sprawę, że otrzymuję dar nieoczekiwany i nie mogłem pojąć, dlaczego spadła na mnie łaska.

 

Wskazówka:

- kolorami zielonym, żółtym, fioletowym / fuksją zaznaczałam wątki analogiczne w wierszu „W czarnej rozpaczy” i w „Przykładzie” → dla uważnego czytelnika inspirujący może być dialog między tekstami, których kolejność zaplanował Autor (zatem nie jest to rzecz przypadkowego sąsiedztwa).

 

- w prozie poetyckiej „Obudzony” zaznaczyłam kolorem fragment kluczowy dla naszej rozmowy o wcześniejszych wierszach.

 

Dla zainteresowanych: 

Link do rozmowy z Anną Dymną – aktorka wspomina o swoich rozmowach z Czesławem Miłoszem