"Kultura dialogu Europy ŚŒrodkowo-Wschodniej" 

Sejny, 8-10 kwietnia 1999 

W dniach 8-10 kwietnia 1999 r. w Sejnach odbyła się konferencja robocza "Kultura dialogu Europy Œrodkowo-Wschodniej", zorganizowana przez Fundację "Pogranicze". Jej celem była rekapitulacja 10-letnich doœwiadczeń praktyki kulturowej Fundacji "Pogranicze" w Europie Œrodkowo-Wschodniej, a także stworzenie nowego, długofalowego programu opartego na doœwiadczeniach kulturowych i praktycznych uczestników konferencji - przedstawicieli organizacji kulturalnych z Europy Œrodkowo-Wschodniej. Konferencja była też szansš przedstawienia tego programu władzom Fundacji Forda z Nowego Jorku, które uczestniczyły w tym spotkaniu. 

Temat naszego spotkania okreœliliœmy jako "Kultura dialogu Europy Œrodkowo-Wschodniej", choć nie znaczy to oczywiœcie, że ograniczyliœmy spektrum dyskutowanych idei, projektów i propozycji do działalnoœci wyłšcznie kulturalnej. Wręcz przeciwnie, używajšc terminu "kultura dialogu", odnosimy go do całokształtu spraw zwišzanych z etosem życia społecznego i postawy obywatelskiej. A ponieważ żyjemy w takiej częœci Europy, której specyfikę stanowiš pogranicza kulturowe, rozmaitoœć wyznań i narodowoœci, mniejszoœci narodowe, konflikty na tle etnicznym i religijnym etc., mówišc o etosie życia społecznego, musimy mówić o pluralizmie, otwartoœci i interkulturowoœci. 

Temat "kultury dialogu" był wspólnym mianownikiem dla praktyki podejmowanej przez uczestników konferencji roboczej, niezależnie od tego, czy dotyczy ona działalnoœci stricte kulturalnej, czy również edukacyjnej, transgranicznej, zwišzanej z prawami człowieka, mniejszoœciami narodowymi, tworzeniem organizacji pozarzšdowych. itd. Dlatego zakładamy, że program, który chcemy razem realizować, w przyszłoœci będzie nie tylko interkulturowy, ale także interdyscyplinarny. 

Kultura dialogu jest kulturš wspólnotowš, otwartš na sšsiedztwo, innoœć, różnice narodowe czy religijne. Stanowi swoisty etos wypracowany i przynależny do cywilizacji œrodkowoeuropejskiej, który dzisiaj w dużej mierze jest zapomniany. Otwartoœć kultury dialogu wsparta jest na silnych tradycjach rodzimych, na poczuciu tożsamoœci, nie zaœ na wykorzenieniu i unifikacji. Z drugiej strony przeciwstawia się ona takim sposobom obrony własnej tożsamoœci, które prowadzš do izolacji i wrogiej konfrontacji z innymi. Wydaje się, że w naszych krajach cišgle trudno jest znaleŸć zrozumienie i œrodki dla rozwoju właœnie tak rozumianej kultury dialogu. Żyjemy w państwach narodowych, które skłonne sš wspierać jedynie własnš kulturę nrodowš, i żyjemy w Europie, która swoim prawodawstwem i swoimi œrodkami wspiera raczej odrębne grupy mniejszoœci narodowych. Tak więc dla osób żyjšcych w regionach wielokulturowych, próbujšcych przełamywać mury izolacji i konfliktów, dla pragnšcych prowadzić działalnoœć interkulturowš, œrodkowoeuropejskš, wspólnotowš, wcielanie kultury dialogu w życie, praktykowanie etosu pogranicza stanowi cišgłe wyzwanie dla przyszłoœci. 

Rzecz nie sprowadza się tylko do pozyskania wsparcia finansowego. Bardzo ważna jest też odpowiedŸ na pytanie, jak to robić. Od poczštku dyskusji w ramach Œrodkowoeuropejskiego Forum Kultury podkreœlaliœmy wagę wypracowania nowych form działalnoœci, odpowiadajšcych zmianom, jakie nastšpiły u nas po 1989 roku i aspirujšcych do miana awangardowych, wyprzedzajšcych swój czas. 

W naszej konferencji roboczej wzięły udział osoby i organizacje znane ze swych nowatorskich i odważnych przedsięwzięć: 

1. Dusan Ondrusek (Partners for Democratic Change, Bratysława - Słowacja) 

2. Ladislav Snopko (Projekt: "Gesharim/Mosty/Bridges", Bratysława - Słowacja) 

3. Dana Prelipceanu (Interethnic Dialogue Association, Cluj – Rumunia) 

4. Alexandra Dorca (Intercultural Institute of Timisoara, Timisoara – Rumunia) 

5. Tatiana Konopkina (Foundation "Ratusha", Grodno - Białoruœ) 

6. Ihar Babkou (Euroforum - Centre for Europeac Co-operation, Mińsk - Białoruœ) 

7. Taras Wozniak (Nongovernment Organization Independent Culurological Magazine "I", Centre for International Cultural Initiatives, Lwów - Ukraina) 

8. Tatiana Bryskovska (Institute of Statehood and Democracy, Kijów - Ukraina) 

9. Irena Veisaite (Open Society Found Lithuania, Wilno - Litwa) 

10. Inga Nausediene (Centre for Civic Initiatives, Wilno - Litwa) 

11. Giedrius Kiaulakis (Centre for Civic Initiatives, Wilno - Litwa) 

12. Grzegorz Godlewski (Instytut Kultury Polskiej, Uniwersytet Warszawski) 

W efekcie dyskusji poproszono "Pogranicze", jako tę organizację, której działania sš wzorotwórcze w dziedzinie interkulturowoœci, o wyłonienie z uczestników spotkania grupy roboczej, która zajęłaby się przygotowaniem wspólnego wieloletniego programu kulturalno-edukacyjnego. Koordynatorem tej grupy, jak i autorem projektu wstępnego, miałby zostać Krzysztof Czyżewski. 

Omówiono także inne propozycje współpracy między poszczególnymi oœrodkami kultury, uczestniczšcymi w konferencji.