W imieniu Fundacji Pogranicze oraz Ośrodka "Pogranicze – sztuk, kultur, narodów" mam wielki zaszczyt zaprosić na "Zaduszki w Białej Synagodze" w Sejnach, które w tym roku poświęcone będą refleksji nad dziełem i osobą Jana Pawła II w odniesieniu do dialogu międzyreligijnego i spotkania kultur.

W Polsce wszyscy czujemy się blisko związani z papieżem-Polakiem, ale czy wystarczająco uważnie wsłuchani jesteśmy w to, o co walczył, czego nauczał i gdzie spotykały go niepowodzenia jako posłańca dialogu i jedności?

Problematyka podziałów religijnych i kryzysu społeczeństwa wielokulturowego wyrasta na jeden z zasadniczych problemów rozpoczynającego się trzeciego tysiąclecia po Chrystusie. Dotyczy ona odpowiedzialności zarówno ludzi na szczytach hierarchii religijnej czy świeckiej, ale również nas, mieszkańców miast i regionów, w których przedstawiciele różnych wyznań i narodowości żyją po sąsiedzku, razem. Takich miejsc w świecie jest coraz więcej.

Co ma nam do powiedzenia w tej materii Jan Paweł II? Jakie idee i działania z pielgrzymki życiowej tego wielkiego Pontifexa XX wieku powinniśmy przemyśleć na nowo i przebudzić z uśpienia naszej niewiedzy? O jakich trudnościach, niepowodzeniach czy kontrowersjach napotykanych na tej drodze powinniśmy wiedzieć, by być lepszymi kontynuatorami i praktykami Jego przesłania o jedność różnych ludzi? Przesłanie to wypowiadał wielokrotnie, choćby w Bazylice Grobu Pańskiego w Jerozolimie w obecności przedstawicieli judaizmu, chrześcijaństwa i islamu:

Czy tutaj przy Grobie Świętym i na Golgocie, gdy ponawiamy nasze wyznanie wiary w zmartwychwstałego Pana, możemy wątpić, że w mocy Ducha Życia otrzymamy siłę, aby przezwyciężyć podziały między nami i wspólnie budować przyszłość pojednania, jedności i pokoju?

Do refleksji nad tymi pytaniami i problemami zaprosiliśmy wybitnych duchownych różnych wyznań z Polski i Litwy. Zgodnie z wypracowaną przez lata w Sejnach tradycją zgromadzimy się przy wielkim zaduszkowym stole w Białej Synagodze, by wysłuchać opowieści i rozmów zaproszonych gości. Spotkaniu towarzyszyć będzie uroczysta msza święta w Bazylice Sejneńskiej , występ Filharmonii Białostockiej, a także spotkania rekolekcyjne z młodzieżą.

Wieczór Zaduszkowy rozpocznie się 28 października 2005 r. o godzinie 16.00 mszą św. w Bazylice Nawiedzenia Matki Bożej. Zapraszamy jednakże do udziału w całym spotkaniu w dniach 27-29 października.

Krzysztof Czyżewski

Bazylika Sejneńska 

Uroczysta msza św. w intencji Jana Pawła II jako człowieka dialogu o godz. 16.00 dała początek zaduszkowemu spotkaniu. Koncelebrowali ją ks. prałat Kazimierz Gacki, proboszcz parafii w Sejnach, o. Jan Bereza, ks. Jerzy Fidura, delegat biskupa łomżyńskiego i ks. Radosław Kimsza, wykładowca na wyższych uczelniach Białegostoku.

Ks. Kazimierz Gacki, proboszcz parafii, powitał przybyłych na uroczystość gości. Podkreślił, że jest to pierwsze w Sejnach tego typu wydarzenie o charakterze ekumenicznym, poświęcone pamięci Jana Pawła II. Wśród gości znaleźli sie bowiem przedstawiciele innych wyznań. W wygłoszonej homilii ks. Jerzy Fidura mówił o wkładzie Jana Pawła II w dzieło dialogu międzyreligijnego, przywoływał słowa papieża o dialogu wypowiedziane podczas jego wizyt i zapisane w dokumentach. Podczas mszy św. śpiewał Chór Politechniki Białostockiej pod dyrekcją Wioletty Miłkowskiej. Chór wykonał pieśni: Gaude Mater Polonia i Nieście chwałę mocarze Mikołaja Gomółki oraz Modlitwę o pokój Norberta Blacha.

Biała Synagoga

Po mszy św. zaduszkowe uroczystości przeniosły się do Białej Synagogi. Spotkanie rozpoczął modlitwą o. Jan Bereza. Krzysztof Czyżewski, szef Pogranicza, zapoznał gości z tradycją spotkań zaduszkowych. Ich celem jest wspominanie przeszłości - jest to ważne dla tych, którzy na te spotkania przychodzą. W swojej dotychczasowej historii zaduszki były dedykowane różnym społecznościom zamieszkującycm dawne i obecne Sejny. A zaduszki jesienne 2005 roku zostały poświęcone papieżowi Janowi Pawłowi II jako człowiekowi dialogu. Chodziło w nich nie tylko o wspomnienia, ale również o praktyczny namysł - jak wcielać w życie jego nauczanie. "Jan Paweł II był z nas, z tej ziemi. Musiał mieć w sobie doświadczenie, mądrość, pamięć, które zdobył tutaj" - mówił Krzysztof Czyżewski. Nazwał papieża Pontifexem, budowniczym mostów i dodał, że jest to trudne rzemiosło, o czym przekonują doświadczenia choćby z Mostaru. Szef Pogranicza wyraził radość z faktu uczestnictwa w uroczystości tak znakomitych gości. "Jestem szczęśliwy, bo przywołując Jana Pawła II, możemy rozmawiać z ludźmi dialogu."

A potem były wspomnienia o Janie Pawle II, człowieku dialogu.
O. Seweryn Lubecki, franciszkanin z Betlejem, przypomniał pielgrzymkę papieża do Ziemi Świętej w 2000 roku. Była to druga wizyta papieska w historii. W 1964 roku kilka dni przebywał w Ziemi Świętej papież Paweł VI. W marcu 2000 r. przybył tu Jan Paweł II. O. Lubecki przywołał dwa wydarzenia:
1) spotkanie ekumeniczne muzułmanów, żydów i chrześcijan w centrum Jerozolimy, do którego papież prawie że siłą nakłonił przywódców duchowych tych wyznań.
Życie w Ziemi Świętej jest bardzo trudne z psychologicznego punktu widzenia. Panuje tam kultura nierozmawiania, tworzenia podziałów. Po wizycie papieża, we wrześniu 2000 r. wybuchła druga intifada, powstanie Palestyńczyków, które pochłonęło 4000 ofiar.
2) ostatni dzień wizyty - wejście papieża na Kalwarię, gdy koniecznie chciał stanąć pod krzyżem Jezusa przed wyjazdem z Ziemi Świętej.

Ks. Lech Tranda z Kościoła Ewangelicko-Reformowanego opowiedział o swoich spotkaniach z papieżem:
1) będąc uczniem liceum pijarów w Krakowie w latach 70., jako "heretyk", został wysłany z życzeniami z okazji rocznicy sakry biskupiej do kardynała Karola Wojtyły. Zapamiętał szczególnie jego oczy
2) spotkanie "z daleka" - rok 1979, Plac Zwycięstwa w Warszawie i znamienne słowa wezwania do Ducha Świętego, by odnowił oblicze "tej ziemi"
3) ewangelicki kościół Św. Trójcy w Warszawie, rok 1991, papieskie słowa "tolerancja to za mało" podczas spotkania ekumenicznego
4. Drohiczyn, rok 1999 - osobista rozmowa z Janem Pawłem II po nabożeństwie ekumenicznym. Treści tej rozmowy ks. Lech Tranda nikomu nie chce zdradzić.

Przyszedł czas na koncert Chóru Politechniki Białostockiej pod dyrekcją Wioletty Miłkowskiej. W programie znalazły się utwory: Bohorodice Dievo Arvo Pärta, Parce Domine Feliksa Nowowiejskiego, Ave Verum Corpus Wolfganga Amadeusza Mozarta i pieśni negro spirituals - Swing Low i Everybody Sings Freedom.

Ks. Jan Kojło, probosz prawosławnej parafii Św. Ducha w Białymstoku i dyrektor prawosławnego Radia Orthodoxia w Białymstoku mówił o Janie Pawle II jako tym, który dialog ze słów przerodził w czyn. Wspomniał spotkanie z papieżem podczas nabożeństwa ekumenicznego w katedrze prawosławnej w Białymstoku w 1991 roku i wizytę papieża w 2001 roku w prawosławnej Grecji. Tam padła znamienna prośba Jana Pawła II w imieniu Kościoła katolickiego o wybaczenie za krzywdy wyrządzone prawosławiu przez katolików.

Krzysztof Czyżewski stwierdził, że ta prośba o przebaczenie dała papieżowi legitymację do działań na rzecz dialogu. Sam przypomniał z kolei wizytę Jana Pawła II w Sarajewie w 1997 r. w wyjątkowo niesprzyjających warunkach atmosferycznych i jego przesłanie o Bożej miłości.

O bardzo osobistym przeżyciu, swoim spotkaniu z papieżem w latach 90. ub. wieku mówił ks. Radosław Kimsza. Zapamiętał papieża zatopionego w modlitwie, wadzącego się z Bogiem o człowieka. Było to w okresie wojny na Bałkanach.

I na koniec o. Jan Bereza przypomniał o 40-leciu dokumentu soborowego Nostra Aetate - o stosunku do religii niechrześcijańskich. Mówił o dialogu międzyreligijnym, który okazuje się łatwiejszy na poziomie życia zakonnego i znaczeniu reguły benedyktyńskiej - łączącej w sobie dawne tradycje monastyczne Wschodu i Zachodu - dla sprawy dialogu.

Spotkanie zakończyła modlitwa i wspólnie odśpiewana pieśń "Wszystkie nasze dzienne sprawy".

Zaduszkom w Białej Synagodze towarzyszyła wystawa fotografii przedstawiających spotkanie muzułmanów polskich z papieżem Janem Pawłem II, a także obrazy ich życia religijnego w Polsce.

W dniu 28 października 2005 roku o godz 17.00 miał miejsce w Białej Synagodze koncert Filharmonii Podlaskiej pod dyrekcją Marcina Nałęcz-Niesiołowskiego dedykowany Janowi Pawłowi II. Orkiestra wykonała utwory: Symfonię C-dur "Jowiszową" KV 551 Wolfganga Amadeusza Mozarta i VIII Symfonię h-moll "Niedokończoną" Franciszka Szuberta.

Program spotkania:

27 października 2005

godz 18.00 – spotkanie młodzieży z ojcem Janem Berezą - benedyktynem, członkiem Komitetu ds. Dialogu z religiami Niechrześcijańskimi Rady ds. Dialogu Religijnego Episkopatu Polski, doradcą Europejskiej Benedyktyńskiej Komisji ds. Dialogu Międzyreligijnego na Płaszczyźnie Monastycznej.

28 października 2005

godz. 16.00 – uroczysta msza święta w intencji Jana Pawła II jako człowieka dialogu z udziałem Chóru Politechniki Białostockiej pod dyrekcją Wioletty Miłkowskiej. W programie: Gaude Mater Polonia, Nieście chwałę mocarze - Mikołaj Gomółka, Modlitwa o pokój - Norbert Blacha.

godz.17.15 – Zaduszki w Białej Synagodze z udziałem przedstawicieli różnych Kościołów, którym towarzyszyć będzie koncert Chóru Politechniki Białostockiej i wystawa o spotkaniu muzułmanów polskich z papieżem Janem Pawłem II.
W programie: Bohorodice Dievo - Arvo Part; Parce Domine - Feliks Nowowiejski; Ave verum Corpus - Wolfgang Amadeusz Mozart; Swing low - negro spirituals; Everybody sing freedom - negro spirituals

29 października 2005
godz. 17.00 – Koncert Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku pod dyrekcją Marcina Nałęcz-Niesiołowskiego dedykowany Janowi Pawłowi II.
W programie koncertu:
Wolfgang Amadeusz Mozart - Symfonia C-dur "Jowiszowa" KV 551
Franciszek Schubert - VIII Symfonia h-moll "Niedokończona"

Goście spotkania

• o. Jan Bereza, benedyktyn, członek Komitetu ds. Dialogu z Religiami Niechrześcijańskimi Rady ds. Dialogu Religijnego Episkopatu Polski, doradca Europejskiej Benedyktyńskiej Komisji ds. Dialogu Międzyreligijnego na Płaszczyźnie Monastycznej
• ks. Jerzy Fidura, Delegat Biskupi ds. Ekumenizmu, wykładowca Wyższego Seminarium Duchownego
• ks. Radosław Kimsza, teolog i wykładowca w Politechnice Białostockiej, w filii warszawskiej Akademii Muzycznej w Białymstoku i Archidiecezjalnym Wyższym Seminarium Duchownym w Białymstoku
• ks. Jan Kojło, proboszcz Cerkwii Św. Ducha w Białymstoku, dyrektor prawosławnego Radia Orthodoxia w Białymstoku
• o. Seweryn Lubecki, franciszkanin, wykładowca filozofii w seminarium duchownym w Betlejem; podczas okupacji i oblężenia Bazyliki Narodzenia Pana Jezusa w Betlejem w 2002 r. pełnił rolę nieformalnego rzecznika prasowego stróżujących tam franciszkanów i zarazem "korespondenta wojennego"
• mufti Tomasz Miśkiewicz, przewodniczący Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP
• ks. Lech Tranda, redaktor naczelny miesięcznika "Jednota", proboszcz Parafii Ewangelicko-Reformowanej w Warszawie
• Orkiestra Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku pod dyrekcją Marcina Nałęcz-Niesiołowskiego
• Chór Politechniki Białostockiej pod dyrekcją Wioletty Miłkowskiej
• Uczniowie II Społecznego Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie uczestniczący w całorocznym, interdyscyplinarnym projekcie edukacyjnym pod nazwą "Problemy z tożsamością - Po co nam Polska?"

28-29 października 2005 - Zaduszki w Białej Synagodze