Tytuł "Człowieka Pogranicza" 2001 otrzymał Tomas Venclova, litewski Poeta, eseista, tłumacz, badacz literatury. Urodzony w 1937 roku w Kłajpedzie. Ukończył filologię litewską na Uniwersytecie Wileńskim. Uczęszczał na seminarium Jurija Łotmana w Tartu. Dysydent, członek litewskiej Grupy Helsińskiej.

W roku 2001 tytuł "Człowieka pogranicza" otrzymuje Tomas Venclova. Josif Brodski nazwał go kiedyś "synem trzech literatur, i to synem wdzięcznym", mając na myśli fakt, że posiada on - a może prawdziwiej byłoby powiedzieć: ocalił dla siebie - aż trzy języki ojczyste: litewski, rosyjski i polski. Venclova, na przekór spustoszeniom dokonanym w XX wieku przez nacjonalizm i komunizm, pozostał prawdziwym obywatelem Wilna, walcząc o zachowanie tradycji międzykulturowego dialogu, na której to fundamencie zostało osadzone to niezwykłe miasto. Narażając się na szykany czy to ze strony władz czy narodowej większości, sięgał po pióro w obronie słabszych, zapomnianych, pozostających w mniejszości, niesłusznie oskarżanych. Nie mało go kosztowało bycie dobrym sąsiadem dla środkowo i wschodnioeuropejskich dysydentów, dla Polaków, Żydów, żołnierzy Armii Krajowej, Rosjan, mniejszości narodowych, wyznawców innych religii. Razem z Czesławem Miłoszem - na gruncie paryskiej "Kultury", a potem już młodych demokracji w naszych krajach - odbudowywał zerwany polsko-litewski most. Swoją pracę naukową historyka i badacza literatury poświęcił w dużej mierze sąsiedzkim pobratymcom, dziełu Aleksandra Wata, Maryny Cwietajewej oraz innych pisarzy rosyjskich i polskich. Na uniwersytetach amerykańskich wykładał zarówno literaturę rosyjską jak i polską. Spod jego pióra wyszło wiele znakomitych przekładów z tych literatur na język litewski. Przede wszystkim jednak Venclova jest znakomitym poetą, obecnym w Polsce dzięki doskonałym tłumaczeniom Stanisława Barańczaka. Ta współpraca - trwająca od lat na gruncie "Zeszytów Literackich" - dwóch poetów, dysydentów i emigrantów to jeszcze jedno świadectwo wspólnoty losów jaką zawiązuje swym życiem i twórczością "Człowiek pogranicza", Tomas Venclova. 

Zamierzeniem tego projektu jest upowszechnianie idei i etosu "pogranicza" poprzez możliwie bogatą prezentację sylwetki twórczej i postawy życiowej wybitnego twórcy kultury. Zamierzamy przyznawać tytuł "Człowieka Pogranicza" wybranemu przez nas Środkowoeuropejczykowi, który swym życiem i twórczością szczególnie przyczynił się do spopularyzowania etosu pogranicza, a więc postawy tolerancyjnej i otwartej, ze zrozumieniem i szacunkiem odnoszącej się do odmienności innych, przełamującej stereotypy i uprzedzenia, budującej mosty zbliżenia pomiędzy ludźmi różnych narodowości i religii. Przyznanie takiego tytułu nie oznacza nagrody w jakiejkolwiek materialnej postaci. Oznacza wysiłek popularyzacji jego dzieła poprzez publikację książek, organizację wystaw, spotkań autorskich i innych prezentacji artystycznych. Kulminacyjnym wydarzeniem tego projektu w ciągu roku będzie trzydniowe międzynarodowe spotkanie poświęcone wybranemu twórcy, z udziałem osób, które przyjadą by przedstawić różne aspekty życia i twórczości "Człowieka Pogranicza", bądź też zaprezentować jemu poświęcone własne dzieła artystyczne. Tytuł Człowieka pogranicza przyznawany jest co dwa lata.

Program uroczystości
 

31 sierpnia - 2 września 2001 - Uroczystości nadania tytułu "Człowieka pogranicza" Tomasowi Venclowie